
پیشدبستان و دبستان دخترانه آب و آینه

در روزگاری که آمارها، گزارشها، پژوهشها و گفتمان غالب جامعه ما، مدرسه امروزی را دارای نقص در کارکرد میپندارد، مدرسه آب و آینه پس از ۵ سال کار فشرده پژوهشی و علمی، در سال ۱۳۹۷ تاسیس شد با این رویکرد که برای جبران این نقیصه و مبتنی بر سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، بر تغییر الگوی یاددهی-یادگیری و حرکت از نظام حافظه-محور به نظام تفکر-محور با هدف پرورش انسان نوآور اسلامی-ایرانی کاشف، کارآمد و کارآفرین متمرکز است.
در مدرسه آب و آینه:
- اولیای مدرسه تسهیلگر و هدایتگر یادگیری مهارتهای کشف و حل مسئله هستند.
- کتابهای درسی تنها یکی از منابع مرجع دانشآموزان هستند.
- ارزیابی دانشآموزان از طریق نظام ارزشیابی توصیفی موقعیتمدار انجام میگیرد.
- در دانشآموزان انگیزههای با ثبات و قابل کنترل درونی ایجاد میشود.
بر اساس اسناد بالادستی نظام آموزش و پرورش، هدف تربیت انسانی مؤمن و دارای خلق اسلامی، پرسشگر و فکور، خلاق و کارآفرین، سالم و بانشاط، انتخابگر و آزاداندیش، قانونگرا و نظمپذیر، عدالتخواه و صلحجو، وطندوست، استقلالطلب، جمعگرا و جهانیاندیش، خودباور و مقتصد، امیدوار و منتظر، دانا و توانا، شجاع و ایثارگر، پاکدامن و باحیا، مسئولیتپذیر و وظیفهشناس و آماده ورود به انواع تربیت تخصصی و شغلی برای زندگی شایسته فردی، خانوادگی و اجتماعی بر اساس نظام معیار اسلامی است.
سند تحول راهبردی نظام تربیت رسمی و عمومی جمهوری اسلامی ایران در افق چشماندازهدف کلان اول

اهداف پایههای تحصیلی آب و آینه در دوره ابتدایی اول و دوم:
- پیشدبستانی: توانمندی بهکارگیری مهارتهای کشف و حل مسائل ابداعی در شناخت موضوعات مورد علاقه
- پایه اول دبستان: توانمندی ساخت مدلی ساده برای مسئلههای درون خانه با افزایش توانمندی مهارتهایش در کشف و حل مسائل ابداعی
- پایه دوم دبستان: توانمندی ارائه راهحل خلاق برای مسئلههای درون خانه با افزایش توانمندی مهارتهایش در کشف و حل مسائل ابداعی بر اساس نظام معیار
- پایه سوم دبستان: توانمندی مدل کردن مسئلههای درون فضای مدرسه و ارائه راهحل خلاق برای آنها با افزایش توانمندی مهارتهایش در کشف و حل مسائل ابداعی بر اساس نظام معیار
- پایه چهارم دبستان: توانمندی مدل کردن مسئلههای مدرسه کارآمد و ارائه راهحل خلاق برای آنها با افزایش توانمندی مهارتهایش در کشف و حل مسائل ابداعی بر اساس نظام معیار
- پایه پنجم دبستان: توانمندی مدل کردن مسئلههای موضوعی در یک محله و ارائه راهحل خلاق برای آنها با افزایش توانمندی مهارتهایش در کشف و حل مسائل ابداعی بر اساس نظام معیار
- پایه ششم دبستان: توانمندی مدل کردن مسئلههای یک محله کارآمد و ارائه راهحل خلاق برای آنها با افزایش توانمندی مهارتهایش در کشف و حل مسائل ابداعی بر اساس نظام معیار
مدل علمی مدرسه آب و آینه






زندگی انسان به معنای رویارویی او با پدیدههای تازه و تعامل وی با آنها در قالب پروژههای کشف و حل مسئله است. کشف و حل مسئلهها در سطوح مختلف ابزارهای شناختی انسان را پرورش میدهد تا انسان با ایجاد شش توانمندی در خود به انسان نوآور مبدل شود:
- توانمندی انسان در دربرقراری ارتباط با جامعه هدف
- توانمندی انسان در کشف مسائل
- توانمندی انسان در بهرهبرداری و دانشافزایی در بانکهای اطلاعاتی
- توانمندی انسان در بهرهبرداری از استعدادهای خود و دیگران
- توانمندی انسان در بازکشف معلومات و کشف مجهولات
- توانمندی انسان در به ثمر رساندن نظرات خویش
و اینها زمانی در یک فرد متجلی میشود که از بدو تولد:
نخست: نسبت به مسائل پیرامون خود دارای مسئولیت درنظر گرفته شده باشد؛
دوم: متناسب با توانمندیهای عمومی سن خود، در کشف و حل مسائل مشارکت کرده باشد؛
سوم: تفکر نوآورانه به عنوان ابعاد لاینفک تفکر او در کشف و حل مسائل، در روش تفکر اون نهادینه شده باشد؛
چهارم: خروجی نوآورانه از وی مطالبه شود؛
نظام خلاقیت و نوآوری وزارت آموزش و پرورشبا همکاری موسسه مطالعات نوآوری و فناوری ایران

تفکر و تعقل
عنصر «تفکر و تقل» اولین و محوریترین عنصر از عناصر پنجگانه الگوی هدفگذاری برنامه درسی ملی ذیل تحول بنیادین وزارت آموزش و پرورش کشور است که در تدوین اهداف در سطوح مختلف راهنمای عمل برنامهریزان و مجریان قرار میگیرد.
تفکر و تعقل قابلیتی در نوع بشر است که به وسیلهی آن میتواند:
- در مقام شناخت برخی واقعیتهای هستی، با روش استدلال و برهان، آنها را به صورت یقینی درک کند، و صادق را از کاذب تشخیص دهد.
- در مقام تبیین علّی یا پیشبینی وقایع مشاهدهپذیر، نظریههای ظنی معتبر ارائه کند.
- در مقام مداخله و مهار واقعیتهای طبیعی و اجتماعی، ابزارها و برنامهها و روشهای مناسبی را ابداع نماید.
ما در مدرسه آب و آینه برای مقطع دبستان، اهداف و پروژههای مبتنی بر عنصر «تفکر و تعقل» را با تمرکز بر ساحتهای ششگانه تعلیم و تربیت و با تمرین بر روی نمونههایی از سه حوزه خانه، مدرسه و محله دنبال خواهیم کرد. به گونهای که دانشآموز معیارهای خود را برای تعریف و حل مسئله را با تمرکز بر چهار عرصه رابطه با خدا، خود، خلق و خلقت تعریف مینماید.
منابع:
- «مبانی نظری تحول بنیادین در نظام تعلیم و تربیت رسمی و عمومی جمهوری اسلامی ایران» انتظار از نظام تربیت را دانشآموزی توانمند و پرورشیافته در ساحتهای ششگانه تصویر میکند.
- «برنامه درسی ملی» توضیح گویایی از اهداف تفصیلی مبتنی بر عنصر «تفکر و تعقل» به دست نمیدهد، اما تاکید دارد که همه اهداف درسی مبتنی بر عنصر «تفکر و تعقل» باید با تمرکز بر چهار عرصه رابطه با خدا، رابطه با خود، رابطه با خلق و رابطه با خلقت طراحی شود.
اکنون این سوال مطرح میشود که ...
مدرسه استعداد محور یا دانش محور؟ مسئله این است!
مدرسه مسئلهمحور، پاسخ این است!
دانشآموز، مسئلهها را مبتنی بر علاقه و زمینههای استعدادی اولیه خود انتخاب میکند، برای مدل کردن مسئله، دانش مورد نیاز را خود، جستجو و ردیف میکند و در نهایت برای حل مسئله از استعداد خود و دانش موجود به صورت مشترک و همزمان بهره میگیرد. مهارت کشف و حل مسائل ابداعی مکانیزمی هستند که این هر دو را با توجه به هدف کنار هم قرار میدهند. این چنین دانشآموزی از یک سو، مسیر پرورش استعداد خود را تعیین میکند و از سوی دیگر چون متناسب با مسئله خود، به جستجو و بازکشف دانش اقدام کرده است، تفکر و تعقل را در خود نهادینه میکند.
باور کردن کودکانی در سطح انسان تراز ایرانی-اسلامی، نیازمند آن است که مسئله مورد نظر دانشآموز به گونهای توسط معلم هدایت شود که منجر به پرورش استعدادها و قابلیتهای او در شش ساحت «اعتقادی، عبادی و اخلاقی»، «زیستی و بدنی»، «اجتماعی و سیاسی»، «اقتصادی وحرفهای»، «علمی و رفتاری»، «هنری و زیباییشناختی» شود، که بیشک در این راه از ظرفیتهای موجود در جامعه و همچنین ظرفیت وجودی او و استعدادهای بالقوه و بالفعل دیگران نیز استفاده شده است.

- بازی
-
مهارت
- سنجش
مدرسه آب و آینه تنها مرجع صلاحیتدار اجرا و آموزش مجموعه بازیهای دهگانه پرورش دهنده مهارتهای کشف و حل مسئله در کودکان است که توسط موسسه مطالعات نوآوری و فناوری ایران و بر اساس بازیهای OTSM-TRIZ برای سنین ۳ تا ۱۲ سال توسعه داده شدهاند.
این بازیها شامل:
- پنج گنج زمینی
- همسایههای فضایی
- ایستگاههای فضایی
- ستارههای بله-نه
- خسوف و کسوف
- سرزمین پدیدههای فانتزی
- رباتهای فرمانبر
- چالههای فضایی
- چوبهای جادو
- سفینه چرخشی
از دو منظر مختلف، مهارتهای سنجیده شده در آزمون سنجش مهارتهای کشف و حل مسئله، به دو دستهبندی هفت مهارته و ده مهارته تقسیم میشوند.
هفت مهارت کشف و حل مسئله شامل:
- مهارت تعرفتوانایی کسب اطلاعات از محیط توسط حواس پنجگانه، حواس باطنی و همچنین گنجینه دانش بشری.
- مهارت تصورتوانایی تشکیل صورتهای ذهنی از اطلاعات دریافتی و جستجو در میان صورتهای ذهنی موجود.
- مهارت تخیلتوانایی تولید صورتهای ذهنی تازه از صورتهای پیشین یا حکمهای تازه از حکمهای پیشین و تولید ترکیبهای جدید به منظور خلق راهحلهای جدید و هدفمند.
- مهارت تفکرتوانایی تولید حکم با مقایسه صورتهای ذهنی و طبقهبندی آنها و یافتن روابط و الگوها.
- مهارت تشککتوانایی شک کردن به تصورات و حکمهای مبهم یا مشکوک پیشین.
- مهارت تکلمتوانایی بیان نمادین صورتهای ذهنی در قالبی منطقی و در عین حال توانایی درک نمادها، تجزیه و ترکیب اطلاعات ورودی در قالبهای منطقی.
- مهارت تعقلتولید حکمهای تازه با ایجاد پیوند بین حکمهای پیشین و ارزیابی و انتخاب حکم واضح، قطعی و هدفمند.